Inteligencja emocjonalna

W ostatnim czasie coraz częściej mówi się o inteligencji emocjonalnej. Jest ona kluczem do osiągnięcia sukcesu zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym. Czym jest inteligencja emocjonalna? Dlaczego jest tak ważna? Czy można ją rozwijać? Na te i więcej pytań odpowiem w poniższym artykule.

Czym jest inteligencja emocjonalna?

Często słysząc słowo „inteligencja”, myślimy o inteligencji racjonalnej (IQ). Określa ona nasz poziom umiejętności logicznego myślenia, analizowania, rozwiązywania problemów, orientacji przestrzennej itd. Przez długi czas wierzono, że to właśnie inteligencja racjonalna decyduje o sukcesach człowieka. Za przykłady podawano nam geniuszy, jak: Albert Einstein, Isaac Newton i wielu innych, u których poziom ilorazu inteligencji był niezwykle wysoki.

Dziś jednak wiemy, że sama inteligencja racjonalna oraz wyuczona wiedza to nie wszystko. Owszem, zdolność logicznego myślenia czy łatwość uczenia są niezwykle przydatne, jednak nawet najlepsza wiedza i uzdolnienia na niewiele by się zdały, gdybyśmy nie posiadali inteligencji emocjonalnej.

Inteligencja emocjonalna (EQ) to – w dużym skrócie – umiejętność dostrzegania i rozumienia emocji, zarówno własnych, jak i cudzych oraz wpływania na nie.

5 obszarów inteligencji emocjonalnej

Istnieje pięć głównych kompetencji, których opanowanie jest kluczem do stabilności emocjonalnej i furtką do sukcesów. Są to zarówno kompetencje osobiste, determinujące nasz stopień radzenia sobie z samym sobą, jak i społeczne, decydujące o stopniu, w jakim radzimy sobie z innymi.

Kompetencjami tymi są:

1. Samoświadomość
2. Samoregulacja
3. Motywacja
4. Empatia
5. Umiejętności społeczne.

Oto czym się charakteryzują:

• Samoświadomość

Osoba charakteryzująca się wysoką samoświadomością potrafi zauważać i rozpoznawać swoje emocje, nazywać je oraz rozumie, jak one na nią wpływają oraz, jakie są ich skutki. Ma też poprawną samoocenę, zna zarówno swoje słabe, jak i mocne strony, swoje możliwości, umiejętności, ale też ograniczenia. Przekłada się to na wiarę w siebie.

• Samoregulacja

Osoba o wysokim poziomie samoregulacji potrafi kontrolować swoje emocje i impulsy. Przy czym podkreślić należy, że kontrolowanie emocji nie jest równoznaczne z ich tłumieniem, wręcz przeciwnie. Kontrolowanie emocji to zdolność decydowania o tym, kiedy, gdzie i w jaki sposób je rozładujemy tak, by działanie to przyniosło nam korzyść zamiast problemów.

Człowiek o wysokim poziomie samoregulacji charakteryzuje się też spolegliwością, jest osobą, na której można polegać. Jest sumienny, bierze odpowiedzialność za swoje działania, nie szuka wymówek i nie zrzuca winy za niepowodzenia na innych ludzi czy okoliczności. Potrafi się też dostosowywać do zmian.

• Motywacja

Motywacja pomaga nam wykonywać działania przybliżające nas do wyznaczonych sobie celów, jak też powstrzymywać się przed wykonywaniem działań, które nas od tych celów odwodzą. Pomaga wytrwale do nich dążyć pomimo przeszkód i niepowodzeń, wykazując się optymizmem oraz wykorzystując pojawiające się szanse i okazje.

• Empatia

Wiele osób mylnie sądzi, że empatia to współodczuwanie tego, co odczuwają inne osoby. Prawdą jest jednak, że osoby empatyczne to takie, które rozumieją uczucia, potrzeby i punkt widzenia innych osób, nie przejmując jednak ich emocji. Interesują się problemami innych, pomagają im je rozwiązywać. Dostrzegają ich zdolności i mocne strony, wspierają w rozwoju.

• Umiejętności społeczne

Człowiek o wysokim poziomie umiejętności społecznych potrafi skutecznie porozumiewać się z innymi, aktywnie słuchać, bez oceniania, uprzedzeń i zakładania z góry, że wie, co inni chcą powiedzieć. Ma świadomość tego, jak dzięki skutecznemu przekazowi wzbudzić w innych pożądane reakcje. Potrafi pośredniczyć w sporach, pomagać w ich rozwiązaniu. Dba o relacje, potrafi pracować w zespole, komunikować się z innymi i inspirować ich.

Co nam daje wysoki poziom inteligencji emocjonalnej?

Wśród licznych korzyści, jakie daje nam inteligencja emocjonalna, znajdują się m.in.:

• kontrola nad emocjami, by one nie przejmowały nad nami kontroli,
• lepsze poznanie siebie, wzmocnienie poczucia własnej wartości i sprawczości,
• umiejętność rozmawiania o uczuciach i asertywnego komunikowania swoich potrzeb,
• większa wyrozumiałość dla siebie i innych, zaprzestanie oceniania,
• lepsze relacje z innymi, umiejętność unikania lub szybkiego rozładowywania konfliktów,
• skupienie się na celach i aktywne dążenie do ich realizacji, zamiast tkwienia w miejscu, drążenia przeszłości i obaw o przyszłość,
• łatwiejsze przyjmowanie konstruktywnej krytyki, by móc się dzięki niej rozwijać, przy jednoczesnym uodpornieniu się na tą bezpodstawną.
• zwiększenie szansy na dobrą, satysfakcjonującą pracę.

Czy inteligencja emocjonalna jest wrodzona?

Dobra wiadomość jest taka, że poziom inteligencji emocjonalnej nie jest zdeterminowany ani genetycznie, ani poprzez wychowanie. Jesteśmy w stanie ją rozwijać na każdym etapie swojego życia. Nigdy nie jest na to za późno.

Jak zacząć wzmacnianie inteligencji emocjonalnej?

Wzmacnianie inteligencji emocjonalnej najlepiej zacząć od pracy nad poznaniem siebie, swoich uczuć, emocji i schematów działań pod ich wpływem. Gdy mamy to opanowane, przechodzimy do treningu zatrzymania się po zauważeniu emocji i wyboru reakcji na nią.

Dopiero kiedy nauczymy się rozumieć siebie i swoje emocje, nazywać je, zauważać, skąd się biorą, akceptować je i regulować, będziemy w stanie zrozumieć innych, komunikować się z nimi w sposób asertywny i empatyczny czy rozwijać umiejętności liderskie. 

Ćwiczenie samoświadomości

Prostym ćwiczeniem – choć na początku niekoniecznie łatwym w wykonaniu – jest pauza na wejrzenie w głąb siebie. Zatrzymaj się w codziennej gonitwie, najlepiej 2-3 razy dziennie o podobnych, dogodnych porach (możesz ustawić sobie alarm w telefonie, który Ci o tym przypomni) i zadaj sobie pytania:

1. O czym w tej chwili myślę?
2. Co w tym momencie czuję? Jaka towarzyszy mi emocja?
3. Skąd wiem, że to ta właśnie emocja? Jak ją odczuwam w ciele?

Ćwiczenie takie zajmuje chwilę, a wykonywane regularnie, włącza większą uważność na emocje pojawiające się w nas na co dzień. Nauczymy się je łatwiej identyfikować, a nawet rozpoznawać sygnały z ciała świadczące o tym, że dana emocja zaczyna się w nas budzić, zanim się rozwinie. Już samo zauważenie i rozpoznanie emocji, często osłabia jej natężenie. Pomaga zapanować nad naszą reakcję na nią, by nie działać impulsywnie, lecz nabrać do niej dystansu i wyrazić ją w sposób dla nas korzystny.

Przyglądanie się emocjom w zestawieniu z myślami, może pomóc zauważać schematy, przyczyny powstawania danych emocji, wychwycić przekonania, a to dobry początek do dalszej pracy nad nimi.

Monika Meziani

Konsultant kryzysowy, coach-mentor kryzysowy.

Źródła:

Daniel Goleman: „Inteligencja emocjonalna”, „Inteligencja emocjonalna w praktyce”

Marc Brackett, „Pozwól sobie na uczucia”